materiał który często wykorzystywano do budowy zamków

Pierwszym krokiem do budowy nowego domu jest wybór odpowiedniego projektu. Wśród ofert architektów znajdziemy przede wszystkim domy parterowe oraz budynki z poddaszem użytkowym. Wybór nie jest taki oczywisty, tak samo jak różnica w kosztach. Sprawdźmy więc, który dom będzie tańszy! Chcesz obliczyć koszt budowy domu? Budowanie zamków z piasku. To chyba najbardziej popularna plażowa zabawa, w którą musicie pobawić się z dzieckiem. Bałtycki piasek stwarza super możliwości do budowy okazałych zamków. Zamek może mieć wieże i fosę, a ozdobić możecie go piórkami, muszelkami, a nawet naszym zestawem drewnianych akcesoriów. Styl gotycki pojawił się w Europie w XII wieku. Wiele z jego cech – łuki punktowe, sklepienia żebrowe i wysokie iglice – było innowacjami, które odróżniały ją od architektury romańskiej. Styl ten był często używany do budowy katedr, a także budynków świeckich – zamków, pałaców, kamieniczek. Sztuka gotycka charakteryzuje się ozdobnymi detalami i ogromnymi oknami.… Ręczny router. Służy do gwintowania zamków, ponieważ narzędzie to zapewnia wysokiej jakości wycięcia i dokładne pobieranie próbek. Ponadto zamrażarka nie uszkadza dekoracyjnego pokrycia skrzydła drzwi. Młot Najlepiej nadaje się do nieprofesjonalnego paska bocznego, ale czasami może być przydatny. Dłuta. Rzymianie zbudowali Koloseum z prymitywnej formy betonu. Wykonali beton za pomocą wapna, który spalili, tworząc wapno palone, wodę i popiół wulkaniczny. Popiół wulkaniczny służył jako kruszywo i prawdopodobnie przyczynił się do tego, że beton rzymski, który był 10 razy słabszy niż beton wykorzystywany w 2014 roku, pozostaje po Site De Rencontre Avec Photos Sans Inscription. Internetowe Czasopismo „Pomysły Dla Twojego Domu” Ty Znaleźć Pomysły I Oryginalne Rozwiązania, Planowanie I Projektowanie Wnętrza Twojego Domu Wskazówki dotyczące wyboru właściwej kurtynyTypyMateriałyDomRóżnorodność modeli kurtynowych jest tak duża, że ​​często wybór produktu, który oprócz dekoracyjnego nadal pomaga w kontrolowaniu naturalnego światła, może być bardzo złożonym kurtyny do domu często kończy się końcem dekoracji (eeee... pasuję tutaj), albo dlatego, że trudno jest wybrać spośród różnych modeli, albo dlatego, że jest to przedmiot, który może trochę poczekać nabyte (za to odpowiedzialny jest brak czasu na pieniądze).Jeśli jesteś w tej części wystroju domu, a wybór kurtyny staje się mylący, przejdźmy do rzeczy. W końcu na tym blogu chodzi o to pomoc dla ludzi, którzy potrzebują odrobiny Wskazówki dotyczące wyboru właściwej kurtyny2 typy3 Materiały4 AkcesoriaWskazówki dotyczące wyboru właściwej kurtynyKolor: odcienie światła poszerzają atmosferę i gwarantują jasność. Stały między białymi i beżowymi kolorami to świetny wybór, w końcu wystrój może się zmienić bez konieczności zmiany stosować ciemne kolory, ale należy pamiętać, że mogą one sprawić, że pokój będzie ciemniejszy i będzie miał ciężki wystrój. Jeśli opcją jest użycie ciemnej kurtyny, najlepiej, aby w pokoju były lekkie dużym problemem z ciemnymi i kolorowymi zasłonami jest bezpośrednie padanie słońca, które może doprowadzić do zaniku tkaniny i pozostawienia zasłony wyglądającej na kwiatowe zasłony mogą pozostawić romantyczny nastrój; Modele w paski pasują do otoczenia bardziej współczesnie. I wreszcie te gładkie, które są zawsze tradycyjne i lub zaciemniająca tkanina: w przypadku pokoi lub sal telewizyjnych idealnym rozwiązaniem jest wybór modeli, które kontrolują wejście słońca. Dlatego grube lub zaciemnienie (lekka podszewka) jest najbardziej umyte: Trudno się tym zająć, ale jeśli twoja kurtyna nie jest dostarczana z praniem wstępnym, ryzykujesz kurczeniem się tkaniny przy pierwszym kontakcie z wodą. Chodzi o to, że zawsze potrzebujesz prania tkanin z praniem zawsze mogą być klasyczne. Ten model kurtyny jest niczym więcej niż zwykłą zasłoną wykonaną z tkaniny, a tkanina może się różnić. Ponadto, sposób mocowania kurtyny może być za pomocą pręta lub szyny, a fałd lub ich brak również mogą się i dwuczęściowe modele to słynne tradycyjne zasłony, przecież przedmiot nie ma innego szczegółu. Och, i to nie dlatego, że jest ona tradycyjna, że ​​nie jest modna, ten typ zasłony jest idealny do utrzymania klasycznego stylu w odmian w modelach, tradycyjny styl ma zwykle atrakcyjne ceny. A ponieważ jest to produkt łatwy do wykonania, daje nawet możliwość kupienia tkaniny i zabrania jej / żaluzjaNie należy do tradycyjnych modeli, ale ten rodzaj zasłony wkroczył już w gust zwana także migawką, może mieć pionowe lub poziome ostrza. Takie ostrza mogą być otwierane lub zamykane zgodnie z potrzebą oświetlenia lub poziome są otwierane za pomocą sznurka. Pionowe są otwarte z jest trudniejszym modelem do wprowadzenia jako element dekoracyjny (nie dlatego, że niektóre wskazówki i sztuczki nie poprawiają tego, ale zostawmy ten temat na następny post); jest to jednak tania kurtyna i pomaga kontrolować wejście ten może być wykonany z różnych materiałów, takich jak drewno i aluminium, a nawet może być używany za zasłoną z tkaniny, aby rozbić nazywa się modele żaluzji poziomych żaluzji i żaluzji pionowych ten jest wykonany z tkaniny (może to być bawełna, słoma itp.) I ma wewnętrzną strukturę (pręty), która umożliwia zamknięcie zasłony warstwami, tak jakby części gromadziły się w lekkich i cienkich tkanin ma mniejszą kontrolę przy wejściu światła, ale jest to model, który może być również używany za tradycyjną tkanin stosowanych w zasłonach w stylu rzymskim jest bardzo duża, co pozwala na wykonanie zasłony z tkaniny, która pasuje do reszty otoczenia, w którym będzie kontroli jasności okien, tego typu zasłony można nadal stosować na suficie. Jeśli masz solarium w domu, ale bezpośrednie wejście światła psuje meble, jedną z opcji jest użycie rzymskiej zasłony na model jest bardziej aktualny i idealny do przełamania częstotliwości świecenia. Kurtyna ma mechanizm, który po zamknięciu nawinie się na poziomy pręt, który znajduje się nad jest prosty i może być używany samodzielnie w czystych wzorach, a nawet służyć jako kurtyna świetlna dla tradycyjnych jest to bardziej powszechne w zwykłych tkaninach, nic nie stoi na przeszkodzie, aby kurtyna była wykonana z tłoczonej że jest to rodzaj zasłony, którą należy wykonać na zamówienie, ponieważ wymiary akcesoriów powinny być zgodne z rozmiarem kurtynowyPanel kurtynowy składa się z dwóch lub więcej paneli z twardszej tkaniny. Do zainstalowania tego typu kurtyna wykorzystuje szynę z więcej niż jednym są otwierane i zachodzą na siebie. Aby zapewnić bardziej piękny efekt, użycie panelu kurtynowego jest wskazane dla dużych obszarów, aby mieć różne panele na kilku może mieć różne kolory, ale zawsze musi być mocniejsza, aby zapewnić twardość / Blackout / Short LightNazwy mogą się znacznie różnić, ale ostateczny pomysł jest taki sam - przełamać wejście do wejścia zaciemniająca jest zwykle wykonana z PVC, ponieważ ten materiał zapewnia największe blokowanie nie jest to taki piękny materiał do odsłonięcia, często stosuje się go za inną zasłoną z delikatnej tkaniny. W ten sposób możliwe jest użycie w pokoju kurtyny głosowej (ze światłem za nią) i zapewnienie, że słońce nie obudzi cię zasłony mają już wbudowaną drugą warstwę, ale możliwe jest również zakupienie osobnego przedmiotu do wykorzystania z zasłoną, którą już masz w wizjaJeśli w zasłonie jest magia, ten model nazywa się podwójna wizja. Dowcipy boczne, to rodzaj zasłony, która wydaje się być wspólna, ale przy otwieraniu odwrotnego ruchu kurtyny niektóre części poruszają się i pozostawiają kontrolowane wejście tych, którzy nie rozumieli działania tego pięknego gadżetu, po prostu obejrzyj ten film fashionistek, wkrótce pomyślisz o słynnej plisowanej sukni Marilyn Monroe. I już wam mówię, że ścieżka waszego myślenia jest kurtyna podąża za modelem, który wygląda jak akordeon, a kiedy wznosi się otwarta (pionowo), zajmuje bardzo mało kurtyna może być używana samodzielnie lub jako lekkie cięcie do tradycyjnej również odmiana, plisowany duofold, który jest modelem, który działa z dwoma niezależnymi elementami sterującymi, które przesuwają zasłonę w górę lub w komórkowyTen rodzaj zasłony jest wykonany z bibuły i jest zgodny z jest pionowe i jest używane jako zaciemnienie. Inną dobrą cechą tego modelu jest to, że redukuje szumy i może być dobrą alternatywą dla izolowania szumów z zasłony na suficie może wydawać się niezwykłe, ale jest to możliwe i jest dobrą alternatywą dla każdego, kto ma solarium jako kawałek dachu z przezroczystego przypadku sufitu najbardziej zalecanymi modelami są rzymskie i rolkowe, i mogą być ręczne lub akustyczna jest dobrym wyborem dla osób, które mają lekki sen lub cierpią na wewnętrzny są wykonane z bardzo grubej tkaniny, więc są zwykle bardzo ciężkie. Instalacja musi być ustawiona tak, aby zawierała hałas, ale niektóre alternatywy, takie jak rzep w tkaninie i ściana, umożliwiają otwarcie kurtyny w celu cyrkulacji powietrza w / voalTen typ tkaniny jest zazwyczaj cienki i delikatny, dzięki czemu może sprawić, że środowisko stanie się bardziej używasz głosu w zasłonie, możesz użyć samej tkaniny, ale tkanina prawie nie kontroluje wejścia światła. Inną opcją jest użycie światła liniowego lub kurtyny, aby środowisko nie było lnuPościel jest grubszą tkaniną i pozostawia wyrafinowaną atmosferę. A ponieważ zawsze istnieje „ale”, ta tkanina zwykle łatwo się cieńszej tkaniny i grubej, jak woal i len to świetny zakład na uroczą i elegancką to szlachetny materiał (i trochę drogi), który daje wspaniałe możliwości dekorowania wyrafinowanej nie jest w stanie za bardzo ograniczyć wejścia w przejrzystość, więc może być używana w podwójnej warstwie lub z użycia jedwabiu, możliwe jest połączenie tkaniny z innymi, począwszy od delikatnych tkanin, a nawet rustykalnych, aby dać odważny akcent w z dzianinyBardziej pośrednia opcja wśród tkanin, siatka ma piękne wykończenie nie jest to szlachetna zasłona, jedną z opcji jest użycie tkaniny bawełnianej zmieszanej z sobie wyobrazić, że koronkowa zasłona ma więcej funkcji dekoracyjnych niż funkcjonalnych, aby zmniejszyć częstotliwość padania koronki może się bardzo różnić, a zasłona z tego materiału zwykle nadaje otoczeniu bardziej delikatny charakter i może być opcją kontrastu z dekoracją w stylu ten jest często używany w oknach kuchennych, a przy zachowaniu naturalnego światła tego miejsca zapobiega obcym spojrzeniom towarzyszącym życiu rodzinnemu (na tym świecie jest bardzo ciekawy sąsiad... hehe).SznurkaO wiele mniej powszechne jest korzystanie z kurtyny sznurkowej, ale możesz cieszyć się tą piękną pracą rodziny, aby stworzyć bardziej delikatną dekorację. Och, i pamiętajcie, że to nie jest tkanina, która blokuje jest bardziej stosowany w zewnętrznych obszarach i pomaga chronić w deszczowe zasłony są idealne do dekoracji z bardziej naturalnym akcentem, a nawet bardziej człowiekiemWędka jest zwykle najbardziej znana, mimo że jest to najprostszy model wsparcia dla instalacji wykończeń wędki jest idealna dla różnych stylów dekoracji, a nawet tkaniny zasłonowej stosowanej w chodzi o zakup mężczyzny, ważne jest, aby znać odpowiedni rozmiar wsparcia. Zaleca się zmierzenie okna i rozważenie kolejnych 20 cm z każdej strony, aby kurtyna nie była tak napięta. Na przykład: jeśli okno ma szerokość 1 m, kup pasek 1,40 m. Och, ale zobacz, czy na twojej ścianie jest miejsce dla tego rozmiaru szynąSzyna może być pojedyncza, podwójna lub potrójna (dwie ostatnie pozwalają na różne warstwy zasłon). Model jest bardziej chatinho w momencie zakładania kurtyny, ponieważ musi przejść koło pasowe jeden po drugim w wadą tego podparcia jest to, że musi być ukryte, więc może być ukryte za tynkiem, z samą kurtyną lub nawet korkiem wykonanym z drewna lub mdf z przodu płyta gipsowo-kartonowaWbudowany model jest tym, co jest używane najbardziej, ponieważ ukrywa podporę używaną do trzymania kurtyny i sprawia wrażenie, że zasłona opuszcza bandôBandota to detal tkaniny, który zachodzi na zasłonę. Mimo że jest już powszechnie stosowany, element uzupełniający dekorację kurtyny jest coraz rzadziej używany, ponieważ wbudowane zasłony stają się coraz bardziej / zmotoryzowana kurtynaOpcje otwierania ręcznego są bardziej powszechne, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby mieć w domu zasłonę z napędem. Zgadza się, możesz sterować otwieraniem lub zamykaniem kurtyny za pomocą modele umożliwiają nawet zaprogramowanie otwarcia na określony czas, tzn. Można pozostawić otwór kurtyny zaprogramowany, gdy trzeba się bardziej „bogatego” niż widzenie samej kurtyny, prawda?Modele kurtynowe są liczne, ale zawsze możesz znaleźć typ, który pasuje do Twojego wystroju i kieszeni ($$$). Redakcyjne Wideo: Na prezentacje na historię potrzebuje : "Jakie bryły były wykorzystywane podczas budowy zamków".Wiem że prostopadłościan ale prosze o więcej przykladów.(podajcie nazwę bryły i zamek w który nią dodać że jak piszecie nazwe bryly to jaki to materiał budowlany, piszecie ostrosłup napiszcie jaki materiał budowlany z tą bryłą jest o nie pisanie odpowiedzi typu kwadrat,równoleglobok bo bedzie to uznawane jako Bezsensowna odpowiedź. Piaskowiec to materiał u nas dość pospolity, obficie występujący, w obróbce – nieskomplikowany, przez co – chętnie stosowany: zrazu jako surowiec wyjściowy przy wznoszeniu pierwszych w kraju Polan kaplic i zamków, później bardziej jako materiał zdobniczy, niestety narażony obecnie na niszczycielskie oddziaływanie przemysłu ciężkiego, który potrafi :dać się we znaki” nawet tak wiecznotrwałemu materiałowi, jak kamień naturalny, zwłaszcza temu pochodzącemu ze skał osadowych (wapienie i piaskowce). Przemysł emituje do atmosfery szkodliwe związki, a zanieczyszczenie atmosferyczne (od połowy XIX w., podwajające się co 15 lat!) niszczą zabytkowe budowle. Nad odwróceniem niekorzystnych skutków tego procesu trudzą się tęgie głowy, warto by wskazać na osiągnięcia naukowców krakowskich co mogłoby być tematem osobnego opracowania zapewne interesującego nie tylko dla ludzi zawodowo związanych z branżą, a po prostu takich, którym los polskiej architektury zabytkowej leży na sercu, poza wszystkim, dbałość o zabytki ma sens ekonomiczny, zabytki to turyści, a przemysł turystyczny to jedna z wielkich światowych potęg wciąż o dużym wzrostowym potencjale. Cofnijmy się teraz do zarania naszych dziejów. W przedromańskim budownictwie stosowano często kamienie o charakterze płytowym. Polega to na wykorzystaniu rozdzielności poszczególnych warstw w kamiennym złożu. Widać go na przykładzie rotundy wawelskiej. Jej mury uczynione zostały z podkarpackich płytowych piaskowców kilkucentymetrowej grubości, koliste zarysy rotundy wręcz jakby dopraszały się o nieduże płytki ułatwiające uzyskanie wspomnianego kształtu. Do budowy pierwszych świątyń sprowadzono kamień płytowy nawet z daleka. Technika stawiania murów z tych płyt może wydawać się prymitywna, lecz była skuteczna. Warstwowo układane kamienie ściśle do siebie przylegające gwarantowały trwałość. Istniał wtedy iunctim między strukturą złoża a charakterem muru; te wątki się powtarzały. E romańszczyźnie budownictwo silnie zależało od typu występujących w pobliżu surowców. Kamień wożono z daleka tylko w wyjątkowych sytuacjach, i nic dziwnego, już w onym czasie Polska nie słynęła bynajmniej z dobrych dróg , zresztą jakość owych w całej średniowiecznej Europie była pod przysłowiowym zdechłym psem, stad wielkie znaczenie transportu wodnego, stwarzającego poważniejsze możliwości. Z tych względów np. na Pomorzu budowano z granitowych polodowcowych głazów narzutowych, a w Krakowie – z wapienia i piaskowca. Żółtoszary piaskowiec służył jako okładzina elewacyjna oraz do wznoszenia elementów konstrukcyjnych, wapień jury skalistej odkrywamy zarówno w fundamentach, jak i murach. Łączenie wapienia z piaskowcem prześledzić można na przykładach wielu romańskich, jedenasto- i dwunastowiecznych budowli. W zachowanych partiach katedry pod wezwaniem św. Wacława, lica ścian uczyniono z kostek wapiennych, które złożono w regularne warstwy o wysokościach 7, 10, 15 i 25 cm. W kościele św. Wojciecha kostki te maja wysokość 9, 16 i 25 cm. Ciosy piaskowcowe stosowano w narożach i przy niektórych detalach architektonicznych. Z pewnością przywiązywano dużą wagę do doboru właściwego kamienia. Monumentalne budownictwo wymagało od złóż znacznej „bloczności” by można było z nich dobywać elementy nadające się chociażby na wykucie trzonów kolumn. Złoża musiały zapewnić jednorodność surowcową, a kamień o elementach nośnych z oczywistych powodów nie mógł zawierać „wad ukrytych” czy jawnych pęknięć, co nakłaniało ówczesnych budowniczych do kopania głęboko w ziemi, gdzie kamień nie uległ jeszcze zwietrzeniu. Podobnie wysokiej jakości surowiec potrzebny był na profilowane elementy architektoniczne. Kamieniołom musiał też leżeć nieopodal spławnej rzeki – z powodów wyłuszczonych wyżej. * W tych „dawnych dobrych czasach” w budowaniu jak i całej gospodarce Polski piastowskiej, prym wiedli członkowie zakonu cystersów. Rola tego zgromadzenia w cywilizowaniu naszego kraju trudna jest do przecenienia. U zarania dziejów, nikt właściwie poza cystersami kraju Polan nie cywilizował. Na samym początku XVIII w. wznieśli oni pod Wąchockiem swoje opactwo, wykorzystując jako materiał przede wszystkim piaskowiec, przy czym stosowali różne jego odmiany, osiągając ciekawy efekt kolorystyczny. Wtedy pojawia się po raz pierwszy – rozwiązanie będące naśladownictwem doświadczeń wyniesionych z Italii – dwukolorowy wątek muru zaznaczony poziomymi pasami. Cystersi, czy może, wynajęci przez nich fachowcy – trzeba jednak wiedzieć, kogo się wynajmuje i – znakomicie wykorzystywali zalety miejscowych odmian kamienia, objawiając mistrzostwo w doborze właściwego materiału do poszczególnych elementów. Np. trzony kolumn wykuto z czerwonych piaskowców, zaliczanych do najtrwalszych. Subtelne detale natomiast wykonywano z piaskowca białego i miękkiego, i tak dalej… Wśród zabytków krajowej architektury wykonanych z piaskowca, w całości bądź we fragmentach, warto można jeszcze wymienić kościół i ratusz w Lwówku, ten sam zespól w Zgorzelcu, kościół św. Doroty we Wrocławiu oraz gotyckie fragmenty katedry w Strzegomiu. * To były dzieła wznoszone z surowca polskiego. Dawne państwo krzyżackie posługiwało się chętniej piaskowcem importowanym z Gotlandii, wyspy na Bałtyku, którą władali Duńczycy, a przejściowo – także rycerze zakonni. Ówże materiał odznaczał się szaro-zielonkawa barwą i dostrzegamy go na prawie całym Pomorzu Wschodnim. Szczególnie popularny był w Toruniu (ratusz, portale kamienic należących do zamożnych mieszczan, kościół św. Jana oraz kościół Najświętszej Marii Panny), Chełmży, Chełmnie oraz w Malborku i samym Gdańsku. Zatrzymajmy się nad przykładem Torunia – starówka tego miasta należy do najchętniej odwiedzanych przez turystów. Szarozielonkawy piaskowiec w kościele św. Jana tworzył cokół i pilastry studzienki w murze ogrodzenia, był w jego gzymsie oraz znajdujemy go w górnej części zachodniego portalu. W Kościele pw. Najświętszej Marii Panny przykładem jego zastosowania są kolumny krużganków. Licznie też jest ten materiał reprezentowany w detalach architektonicznych ratusza. Wymieńmy tu chociażby wieżyczki, obramowania okienne, szczyty fasad, portal przed Salą Królewską i portal w przedsionku Sali Senatu. W Chełmży obecność gotlandzkiego piaskowca zauważyć można w kościele pw. św. Trójcy, naturalnie nie w całym obiekcie, w Chełmnie występuje on np. w renesansowym portalu kościoła pw. świętych Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty. * Szerokie zastosowanie znalazł – już polski – piaskowiec w stolicy. Tym godniejsze to podkreślenie, że w pobliżu żadnych pokładów tego kamienia nie było. No, ale Warszawa awansowała do rangi stolicy Rzeczpospolitej Obojga Narodów dopiero w XVI w., przez historyków zwanym Złotym Wiekiem Polska była zasobna w transport wiślany i – świetnie rozwinięty. Piaskowca użyto do dekoracji okien przy rozbudowie zamku Zygmunta Augusta, a przy rozbudowie siedemnastowiecznej – do upiększenia fasady. Co ciekawe: prócz piaskowców krajowych użyto też Gotlandzkiego! Musiał być dobry. Z krajowych modne były w onym czasie piaskowce kunowskie, szydłowieckie i kieleckie. Ślady tych ostatnich dostrzegamy w pałacu Ostrogskich. Elewację „pałacu na wodzie” i Łazienkach wykonano z piaskowca kunowskiego, a tympanon pałacu Krasińskich – z piaskowca szydłowieckiego. Z owych piaskowców tworzono także dekoracje dziedzińców i fasad kościelnych, parki i ogrody ozdabiano również posągami wykonanymi z piaskowców. Znalazły one też zastosowanie przy ozdabianiu fasad stołecznych gmachów użyteczności publicznej: Teatru Wielkiego, budynku, gdzie obecnie mieści się NIK, gmachu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz wielu innych. Współcześnie 500 tys. m3 elewacji kamiennych w stolicy kwalifikuje się do remontu – albowiem „tempus fugit!”. Czym są piaskowce… Czym są piaskowce w sensie geologicznych? To skały osadowe zbudowane z okruchów skalnych związanych spoiwem. Piaskowce o wielkości ziarna od 1 do 2 mm nazywane są gruboziarnistymi, o wielkości od 0,5 do 1 mm średnioziarnistymi, mniejsze – drobnoziarnistymi. Wiąże je spoiwo zwane tez lepiszczem. Najprzydatniejsze w budowaniu są piaskowce o spoiwie krzemionkowych. Najważniejsze zalety piaskowców to ich wytrzymałość na ściskanie i ścieranie oraz odporność na działanie mrozu. Tu najlepsze są piaskowce twarde. Mrozoodporność na przykład posiadają całkowitą. * W Polsce piaskowce wydobywane były (i są nadal) w trzech rejonach: dolnośląskim, kieleckim i małopolskim. Te pierwsze uchodzą za najlepsze w Europie. Są wytrzymałe, twarde i odporne. W obróbce – łatwe. Dają znikomą ilość odpadów. Nadają się do cokołów i okładzin. Można też robić z nich płyty chodnikowe. Zabarwienie maja białe, żółtawe bądź brązowożółte. Spotyka się też różne odcienie tych kolorów. Najbardziej znane z piaskowców śląskich pochodzą z Radkowa. Najczęściej eksploatowana jest odmiana szarokremowa. Bardzo trwałe są piaskowce z okolic Kłodzka (np. z kamieniołomu w Szczytnej). Znakomicie nadają się na elewację. Dużą ich zaletą jest mrozoodporność. W różnych partiach złoża piaskowiec ów ma średnie uziarnienie, w dolnych zaś – drobne, barwy białej. Kłodzki piaskowiec odznacza się wytrzymałością na ściskanie w granicach od 33 do 200 MPa. Ścieralność ma w przedziale od 0,37 do 1,10 cm, gęstość objętościowa – od 2,05 do 2,64 g/cm3 a nasiąkliwość – od 0,3 do 6,8%. W kamieniołomie Rakowice Małe (niedaleko Lwówka Śląskiego) odnajdujemy patynujące na szaro drobnoziarniste piaskowce o barwie jasnoszarej względnie jasnożółtej. W kamieniołomie Szczytna-Zamek występuje piaskowiec o podobnym zabarwieniu, lecz o wyraźnej zaznaczonej warstwowości. Koło Polanicy-Zdroju wydobywa się słabo patynujący piaskowiec średnioziarnisty o spoiwie krzemionkowym barwy jasnokremowej bądź żółtawej. Podobne zabarwienie charakteryzuje piaskowce ze Zbylatowa. Regionalizacja piaskowców Z piaskowców kieleckich najbardziej znane są wzmiankowane wcześniej piaskowce szydłowieckie i kunowskie. Pochodzą z triasu i jury. Dobywa się je z kamieniołomów położonych wzdłuż rzeki Kamienia względnie znajdujących się na północny zachód od Gór Świętokrzyskich. Nie tak twarde jak kamienie dolnośląskie, w obróbce są jeszcze od nich łatwiejsze, co czyni je chętnie wykorzystywanymi w budowlanej praktyce. Piętnie nadają się na elementy profilowane i na płyty elewacyjne. Gorzej z nich zastosowaniem do nawierzchni drogowych. Szczególnie łatwy w obróbce jest piaskowiec z Nietyliska, używany do licowania budynków. Piaskowce szydłowieckie są białe albo jasnokremowe, należą do drobnoziarnistych, spoiwo maja krzemionkowe z domieszką ilastego. Po w wydobyciu są bardzo miękkie. Twardnieją dopiero w miarę upływu czasu. Czyni je to trochę podobnymi do tufu, który posłużył jako surowiec do skonstruowania „słynnych chrześcijańskich katakumb w Rzymie. Inna ich zaletą jest mrozoodporność. Piaskowce kunowskie mają szare zabarwienia. Zdarzają się jednak żółte bądź żółtawe. Patynują na kolor ciemnoszary. Także są drobnoziarniste i posiadają podobne spoiwo. Bardziej wytrzymałe na ściskanie od szydłowieckich, mają szersze spektrum porowatości i również szersze (dwakroć) spektrum nasiąkliwości. Znane kunowskie kamieniołomy to Branów koło Suchedniowa. Doły Biskupie, Góra Bukowska (ten piaskowiec jest bardzo drobny!), Krynki (dobywa się tam materiał o wysokiej twardości), Nietulisko, Podole i Wąchock. Inne rodzaju piaskowce spotykamy w północnej części Gór Swiętokrzyskich. Barwy czerwonej, wiśniowej bądź różowej, są gruboziarniste i twarde. Piaskowce małopolskie pochodzą z kredy względnie ze starszego trzeciorzędu. Charakteryzują się sporym zróżnicowaniem, w sensie cech technicznych. Jeśli chodzi o zabarwienie tych kamieni to również mamy te całe spektrum. Bywają drobno, -średnio i –gruboziarniste! Spoiwo: od krzemionkowego przez wapienne i ilastego do mieszanego, będącego kombinację wyżej wymieniowych czynników. Potrafią być zarówno twarde jak i bardzo kruche. Znane kamieniołomy to: Barcice pod Popradem niedaleko Nowego Sącza, Barwałd Dolny koło Wadowic, Dąbrowa, Droginia Brenna, Górka-Mucharz, Skawce i Tokarzówka. Najciekawszy kamień pochodzi z Brennej. Jest barwy szaro-zielonkawej, o strukturze psamitowo-aluirytowej. Wykorzystywano go w XVI – XVIII w. często stosując w zabytkach. Zaliczano go do piaskowca „gotlandzkiego”. Głównymi składnikami są kwarc i kalacyt. Ten pierwszy występuje w postaci detrycznych ziaren, drugi – w postaci mikrytowych agregatów. Co najbardziej interesujące, w piaskowcu z Brennej (miejscowość leży nieopodal znanego ośrodka wczasowo-wypoczynkowego Ustroń) spotykamy glaukonit. On właśnie daje „gotlandzkie” zabarwienie temu kamieniowi. Ten piaskowiec podatny jest na wyługowanie spoiwa i dezintegracje składników. Sprzyja temu obecność iłów, zmieniających swą objętość pod wpływem różnicy temperatur i zmian w wilgotności. * W rezultacie poddania niektórych z wymienionych wyżej piaskowców analizie rentgenograficznej, wykorzystującej zjawisko dyfrakcji promieni przy przejściu przez substancje krystaliczne, w badanych próbkach wyróżniono dziewiętnaście minerałów. Podstawowym był kwarc. prócz niego zauważono: ze skaleni – ortoklaz i mikroklin; z grupy plagioklazów – albit i anortyt; z iłów – illit i kaolinit, ze związków żelaza – lepidokrokit, getyt, hermatyt i magnetyt, itd. Piaskowce były też badane metodami analizy termicznej. Oznaczono dzięki temu zawartość węglanów, kalcytu i dolomitu. Bardzo wysoki stopień węglanów wynoszący aż 35 procent, posiadają piaskowce z Barwałdu Dolnego. Zaś dzięki obserwacji w skaningowym mikroskopie elektronowym, zbadano morfologię utworów występujących w piaskowcach, jak również charakter przełomów. Dla piaskowców słabszych np. typowy jest przełom międzyziarnowy. W mocniejszych przełom nie omija ziaren kwarcu, tylko przez nie przechodzi. Ich trwałość „Miarą trwałości jest czas niezawodnego użytkowania obiektu kamiennego” – piszą autorzy wzmiankowanej na wstępie pracy. – Czas ten jest różny dla poszczególnych piaskowców. Nawet najtrwalsze ulegają… wietrzeniu, nazywanego również starzeniem. Wietrzenie skał polega na naturalnej przemianie ich struktury związanej z rozkładem i rozpadem pod wpływem czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych”. Kamień niszczeje też skutkiem obficie dziś pojawiających się zanieczyszczeń. To proces złożony. Trudno rozróżnić wpływ poszczególnych czynników źle nań wpływających. Piaskowce mogą już w samym składzie zawierać negatywnie działające związki – np. piryt. Piryt utlenia się i uwadnia. Zawarta w nim siarka również podlega tym procesom. Towarzyszą temu wewnętrzne naprężenia w strukturze kamienia. Nasiąka on też wodą atmosferyczną, podlega wahaniom temperatury i wpływowi wiatru. Te drugie są powodem zaznaczania się drobnych rys i spękań. Kamień staje się bardziej porowaty i narażony na ubytki. Wiatr, nawet niespecjalnie porywisty, zniekształca kamienny profil, prowokując powstawanie bruzd. Zniszczenia pod wpływem wody ujawniają się jako kamienne pasy o barwie wyraźnie odcinającej się od reszty faktury. Często powstają wówczas wykwity. kamień ulega łuszczeniu. Odpadające łuski odsłaniają sproszkowane i osypujące się kamienne warstwy. Marznąca, zamieniająca się w lód woda zwiększa objętość kamienia aż o dziewięć procent! Wywołane wzrostem ciśnienia następstwa łatwo sobie wyobrazić! Może jeszcze gorsze jest gwałtowne osuszanie się zawilgoconego kamienia. W znacznym stopniu obniżają jego trwałość czynniki biologiczne – bakterie, grzyby, rośliny. Organizmy żywe naturalnie atakują wyłącznie kamień zawilgocony, lecz rzecz w tym, ze wilgoci nie da się uniknąć. Mchy i glony oddziaływują zarówno chemicznie jak i mechanicznie. To drugie polega na wnikaniu w szczeliny cieniutkich korzonków, od czego kamień kruszeje. Chemiczne – związane jest z wydzielaniem kwasów organicznych. Rośliny natomiast oddziaływują przede wszystkim mechanicznie. Potrafią kamień rozsadzić! Najgorsze jednakowoż są zanieczyszczenia związane z przemysłem II Fali, czyli efektem industrializacji. Świat zużywa coraz więcej energii. Wydzielają się wtedy szkodliwe gazy: tlenek i dwutlenek węgla, tlenki siarki i azotu, tudzież różne rodzaje kwasów. Z zanieczyszczeniami atmosferycznymi „współpracują” te pochodzące z wód gruntowych, zawierające rozpuszczone kwasy i sole. Negatywny wpływ tych ostatnich ujawnia się w postaci wykwitów pokrywających kamienne powierzchnie. Solami tymi są głównie siarczany, chlorki i azotany. Siarczany to zwykle gips, siarczan sodu i arkanit – siarczan potasu. Chlorki występują nad morzem. Stwarzają bardzo wielkie niebezpieczeństwo dla zabytkowych obiektów, ponieważ są higroskopijne i dobrze się rozpuszczają. Penetrują dwojako: z gleby – poprzez podciąganie wilgoci w ściankach i z morskich aerozoli unoszonych dzięki bryzie. Znakomita higroskopijność chlorków powoduje skupienie się wilgoci w murze. Posiadają też tę wątpliwą „zaletę” iż ułatwiają zmiany postaci soli. W efekcie, w kamieniach brakuje spoiwa, co pociąga za sobą negatywne konsekwencje. Struktura kamienia ulega dezintegracji. Małe nawet zmiany wilgotności powodują rytmiczna hydratację i dehydratację soli – zmianom ulega ciśnienie materiału. Jeżeli zdarza się tak, że woda stale dopływa, kryształy chlorków są rozpuszczane i transportowane do innych części budowli, gdzie pozyskują obiecujące warunki dla szkodliwej z „punktu widzenia” naszego piaskowca krystalizacji. Azotany to inny „znany nieprzyjaciel” kamienia naturalnego. Śladowo lokalizuje się je w wielu wykwitach. „Chętnie” pojawiają się w pobliżu starych grobowców lub w sąsiedztwie pól uprawnych. Tlenki azotu są utleniane do postaci kwasu azotowego. Najczęściej występuje azotan potasu. Działanie ich jest niezbyt groźne, gdy dopływ wody do powierzchni kamiennej jest minimalny względnie krótko trwający. Bardzo szkodliwe – gdy dopływ jest stały. Węglany wapnia i magnezu to jedne z głównych składników kamieni budowlanych. Rzadko w literaturze fachowej wymienia się wśród soli, gdyż rozpuszczalność ich jest niewielka. Czasem jednak w wykwitach na murach obecny jest węglan sodu. Badania zabytków Badania te prowadzą krajowe ośrodki wyposażone w stosowna aparaturę: UMK, UJ, ITB i PIG. W świecie problemem tym zajmuje się szereg wyspecjalizowanych agend, np. Międzynarodowa Rada Zabytków i ich Zespołów, Międzynarodowe Centrum Konserwacji, czy grupa robocza zajmująca się kamieniem zabytkowym w ramach RILEM (Międzynarodowe Towarzystwo Laboratoriów Badawczych oraz Studiów nad Materiałami i Konstrukcjami). Do najlepiej wyposażonych w instrumentarium badawcze należy podparyskie Laboratorium Badań Zabytków Historycznych powstałe ze środków UNESCO. Niezmiernie popularne stają się w ostatnim czasie analizy kamieni przy pomocy skaningowego mikroskopu elektronowego, zwłaszcza przydatne podczas określania stopnia ubytków wywołanych zanieczyszczeniami atmosferycznymi. Badanie skaningowe jest też pomocne przy np. określaniu stanu zabrudzenia piaskowców oraz ustaleniu optymalnych warunków czyszczenia. Mikroskopię skaningową stosowano również przy ocenie efektywności użytych środków konsolidujący materiał zabytkowy. W Polsce – przykładowo – badano zabytkowa kamieniarkę Wilanowa czy Łazienek. W Wilanowie znajduje się grobowiec Potockich, wystawiony w latach 1834–36. Mauzoleum zostało zbudowane na rzucie prostokąta oraz podpiwniczone. Na podwyższeniu, w narożach stoją cztery lwy wspięte na herbowych tarczach. Zaprojektował je Henryk Marconi. Posągi rzeźbił Jakub Tatarkiewicz. Grobowiec wzniesiono z drobnoziarnistego piaskowca kunowskiego. Charakterystyczne dla tego materiału jest pojawianie się w nim pirytu. Piryt objawia się z czasem w postaci rudych plam, niekiedy doprowadzając nawet do dezintegracji kamiennej struktury. Zaobserwowano także zielony nalot, efekt uwodnionych związków miedzi, powstały one jako produkt korozji blachy przykrywającej grobowiec Potockich. Mniej zniszczeń wykazały oględziny uczynionych z piaskowca rzeźb parkowych. Generalnie, głównym wrogiem zabytkowej kamieniarki jest pobliska elektrociepłownia, emitująca w powietrze dużo związków siarki i innych zanieczyszczeń. Zamiast podsumowania Już rzymski architekt Witruwiusz zauważył celnie, iż „trwałość budowli osiągnie się wtedy, gdy pośród wielu materiałów przeprowadzi się wybór starannie, nie kierując się skąpstwem!”. Napisał też, że „zabierając się do budowy, należy użyć bloków wydobytych przed dwoma laty, w porze letniej, nie zimowej, i takich, które przez te dwa lata leżały pod gołym niebem”. Był to rodzaj naturalnego testu. Kamienne bloki, które uległy jakimś uszkodzeniom, zdradzając słabsza strukturę, Rzymianin zalecał na fundamenty, zaś zachowane w nienaruszonym stanie – na część naziemną. Dla zapewnienia trwałości remontu zabytku – idąc tym tokiem myślenia – trzeba użyć materiałów o podobnych własnościach i złączyć je ze sobą. dla przykładu: wstawianie płyt posadzkowych o dużej ścieralności między istniejące od dawna płyty piaskowca o niskiej ścieralności, owocuje tym, że po kilku latach dzieło wypada zacząć od nowa! Lub też: stosowanie piaskowca szydłowieckiego (o dużej nasiąkliwości) na cokoły budynków jest błędem, bo ten materiał łatwo się brudzi i szybko wchłania niszczące związki soli. Ważne jest też uwzględnienie pozycji zajmowanej przedtem przez kamień w złożu. Tych elementów na które należy koniecznie zwrócić uwagę, jest więcej. Szeroko piszą o tym autorzy wspomnianej już książki. Jerzy Grundkowski Architektura swoje początki znalazła już w epoce prehistorycznej. Znaleziska archeologiczne są dowodem na tworzenie, pewnie nieświadomie, dzieł sztuki. Obrazy na ścianach przedstawiają sceny z polowań, najbardziej jasne do odczytania nie są sylwetki ludzi, lecz zwierząt. Niektórzy twierdzą, że malowidła powstawały przez szamanów, którzy w ten sposób przedstawiali własne postrzeganie świata i wierzenia religijne. Najstarsze znalezione malunki mają już ponad 40 tysięcy lat i znajdują się w Indiach. Zmiana trybu życia z koczowniczego na osiadły spowodowała, że ludzie zaczęli eksperymentować z użyciem materiałów, z dekoracją szałasów, głównym źródłem oczywiście były wtedy dary, jakie ofiarowywała im przyroda. Wykorzystywano skóry upolowanych zwierząt oraz nazbierane drzewo. Wszelkie malowidła i zdobienia miały charakter religijny, często poświęcone wyznawanym w tamtych czasach bogom. Największy rozwój architektury można zauważyć, obserwując historię starożytnej Grecji. Głównym materiałem budowlanym był kamień, którego było bardzo dużo na tamtych terenach. Budowle starożytnej Grecji charakteryzowały się kolumnami (w stylu doryckim, jońskim, korynckim), których zadaniem było podtrzymać spadzisty dach oraz pełniły funkcję dekoracyjną. Stawiane obiekty budzą zachwyt do dziś, ich wielkość powoduje, że zapieramy dech w piersiach, a liczne zdobienia cieszą nie jedno oko. Najpopularniejszą budowlą starożytnej Grecji, która zachowała się do dziś, jest teatr w Epidauros w mieście Argolida na Peloponezie. Natomiast w starożytnym Rzymie skupiono uwagę na konstrukcję, zapoczątkowano wtedy budowle na planie koło (rotunda) oraz budowle na planie prostokąta. Przykładem pierwszej z nich jest Panteon, świątynia poświęcona wszystkim rzymskim bogom. Nowymi rozwiązaniami wprowadzonymi przez rzymian było sklepienie kolebkowe i krzyżowe, łuk oraz kopuła. Do budowy wykorzystywano cegłę, którą łączono z użyciem wody z cementem. Starożytni rzymianie, kreując własny styl, wzorowali się na istniejących już kanonach. Stawiane przez nich budowle swoją wyjątkowość zawdzięczają przede wszystkim obmyślanym technikom. Najpopularniejsze rzymskie obiekty to: akwedukty (ich zadaniem było zaopatrywanie mieszkańców w wodę pitną), świątynie (np. świątynia Jowisza), wcześniej wspomniany Panteon, amfiteatry, Circus Maximus, Koloseum i łuki triumfalne. Nastały też czasy, kiedy architektura stała się prawdziwą sztuką. Pierwszym przykładem jest styl romański, który rozpoczął się w średniowieczu. Tak jak i w poprzednich stylach, tak i tu duży wpływ miała religia, a dokładnie chrześcijanizm. Zastosowanie miał przy budowie kościołów oraz bazylik. Charakterystycznymi cechami architektury romańskiej były: budowle pełniły funkcję obronną małe i wąskie okna z półkolistym łukiem sklepienie kolebkowe lub krzyżowe znikoma ilość zdobień brak wymyślnych form grube mury kamień, jako materiał budowlany ponure wnętrza Kolejny styl, który rozwinął się we Francji w połowie XII wieku to styl gotycki. Obok świeckich budowli zaczęły się pojawiać domy, hale targowe, a nawet zamki. Rozpoznawalną cechą kościołów tamtych czasów były strzeliste wieże oraz stosowanie sklepień krzyżowo-żebrowych. Wieże o spiczastym czubku, według wierzeń, miały zbliżać do Boga oraz odwzorowywać jego potęgę. W porównaniu do stylu romańskiego styl gotycki był bardziej delikatny i lekki, w dosłownym tego słowa znaczeniu. Duże okna, często ozdobione pięknymi, kolorowymi witrażami, wprowadzały do wnętrza światło, a smukłość budowli nadawała całości pewnej harmonii. Stylem, można by powiedzieć doskonałym, był styl renesansowy, zwany odrodzeniowym. Nawiązywał do antyku, zachowując równowagę i porządek w połączeniu ze sobą wszystkich elementów. W związku z tym, że w renesansie religia odeszła na dalszy plan i to człowiek stał się najważniejszy (humanizm), zwiększa się ilość stawianych rezydencji, pałaców, czy też budynków publicznych. Powróciły kolumny, nadając budowlom elegancji i majestatyczności. Stosowano motywy geometryczne oraz roślinne. Freski i fryzy zdobiły ściany, lecz bez przepychu, zachowując odpowiednie proporcje. W połowie XVI rozwinął się styl barokowy, który wprowadził wiele chaosu w dotychczasową architekturę. Był całkowitą sprzecznością stylu renesansowego. Bogactwo zdobień i zastosowanie efektu światłocienia (uzyskane poprzez wygięcie elewacji i gzymsów) nadaje ciężkości budowany, obiektom. Znów powrócił motyw religii, próbowano przez wielkość budowli udowodnić potęgę Boga. Na ścianach widniała duża ilość malunków, które przedstawiały historię biblijne. Kolorem dominującym w stylu barokowym było złoto, które podkreślało władzę Kościoła nad ludem. Stylem, który czerpał inspiracje z architektury starożytnej Grecji i Rzymu był klasycyzm. Pod koniec wieku XVIII, kiedy styl ten na dobre zaczął rozwijać się w Europie zaczęto stawiać budynki użyteczności publicznej, teatry, szkoły, szpitale. Wzorując się na sztuce starożytnej zaczęto odtwarzać rzeczywistość, bez wyolbrzymiania formy nad treścią (mimesis), dbano o symetrię i zachowanie odpowiednich proporcji. Klasycyzm uważa się za ostatni styl w architekturze. Później powracano do wielu z nich, mieszając je i udoskonalając. Ceramika towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Najstarsze jej zastosowania należące do prehistorii to wyroby użytkowe i dekoracyjne, uformowane i wykorzystywane dla celów codziennego użytku (ceramika naczyniowa), jak również przedmioty ukształtowane w sposób artystyczny, przeznaczone do celów zdobniczych, kultowych i obrzędowych. Jednym ze starszych zastosowań wyrobów ceramicznych jest budownictwo i architektura. Ceramikę budowlaną można podzielić na dwie zasadnicze odmiany: cegłę i dachówkę, tzn. materiał typowo budowlany oraz ceramikę architektoniczną, czyli rozmaite wyroby stanowiące materiał wykończeniowy i zdobniczy budowli: zarówno wnętrz, jak i elewacji oraz dachów. Dochodzą do tego np. rury ceramiczne i ich elementy, wykorzystywane przez pokolenia w melioracji: do doprowadzania wody, specjalne amorfy stosowane w kopułach i sklepieniach dla zmniejszenia ich ciężaru, służące izolacji termicznej i wentylacji itd. Obie główne „odmiany” ceramiki budowlanej wykorzystuje się od tysiącleci w szerokim i zróżnicowanym jakościowo zakresie. Sprzyjają temu immanentne cechy ceramiki jako materiału budowlanego i dekoracyjnego w skali architektonicznej: ogólna dostępność materiału do jej produkcji, trwałość wyrobów, w tym odporność na ogień i wodę, łatwość uzyskania określonych kształtów, podatność na zdobienie plastyczne i barwne. Suszenie i wypalanie dachowki ceramicznej (sztych z XVIII w., wg Wielkiej Encyklopedii Francuskiej) | Piec do wypału cegły (sztych z XVIII w., wg Wielkiej Encyklopedii Francuskiej) Powierzchnie ceramiki O walorach artystycznych ceramiki budowlanej stanowi – w szerszej skali – sposób jej układania w ramach muru budowli, fugowanie, łączenia z innymi materiałami itd., jak również – w detalu – zdobienie dekoracją plastyczną (rzeźbiarską) i malarską. Chodzi tu zarówno o sam sposób kształtowania np. cegieł lub różnego rodzaju płytek wzbogaconych o elementy plastyczne, jak i barwienie – głównie glazurowanie (szkliwienie) czy angobowanie. W praktyce plastyczne zdobienie ceramiki architektonicznej może być wykonywane za pomocą wyciskania, formowania, nalepiania, co robi się przed jej wypaleniem oraz rytowania i rzeźbienia w wypalonym materiale. Angoba jest rodzajem polewy ze szlachetnej glinki, kładzionej cienką warstwą na powierzchni wyrobu ceramicznego wykonanego z „grubszej” gliny odmiennego koloru. W przypadku ceramiki naczyniowej w angobie ryto lub malowano nią wzór. W dawnych czasach stosowano do tego naczynie w kształcie rogu, z wąską rurką lub gęsim piórem, przez które angoba wyciekała wąską strużką; można było uzyskać w ten sposób linie tworzące pożądane ornamenty. Technikę tę nazywa się rożkowaniem. W glazurowaniu efekt uzyskuje się pokrywając wypalony już wyrób szkliwem i wypalając go ponownie. Szkliwo sporządza się wykorzystując krzemionkę, topniki (tlenki ołowiu, cynku, potasu, sodu, baru i innych metali) oraz kaolin lub barwiące tlenki metali. Szkliwienie daje wspaniałe efekty kolorystyczne: żywe intensywne barwy oraz połysk, chroni też powierzchnię wyrobu ceramicznego np. przed oddziaływaniem środowiska zewnętrznego. Przez wieki i tysiąclecia wynaleziono i wprowadzono w życie rozmaite techniki barwienia i zdobienia plastycznego ceramiki budowlanej. Nie sposób omawiać w tym miejscy wszystkich lokalnych odmian czy technologii. Ceramika a rozwój cywilizacyjny Powstanie i zastosowanie ceramiki budowlanej na masową skalę wiąże się z wielkimi cywilizacjami starożytnymi. Trzeba bowiem stwierdzić, że produkcja cegły, dachówki ceramicznej, elementów rur, jak również kształtek na fryzy, gzymsy, cegły formowanej na ościeża otworów, żebra sklepienne, cegły na okładziny, ozdobnych płytek (np. ceglanych glazurowanych, względnie angobowanych, terakotowych, fajansowych) oraz kafli piecowych i innych asortymentów tego rodzaju nie jest rzeczą prostą. Wymaga ona poważnego stopnia zaawansowania organizacji społecznej, odpowiedniego poziomu technologicznego, a co za tym idzie – również cywilizacyjnego. Niezbędna jest tu gromadzona etapami i rozwijająca się w sposób indukcyjny wiedza, na którą składają się elementy geologii, chemii organicznej, hutnictwa, materiałoznawstwa. Są to dziedziny, które jeszcze nie istniały jako nauki, a ich elementy: cząstkowe obserwacje i praktyczna wiedza przekazywane były z pokolenia na pokolenie. Musiało minąć wiele czasu, zanim rozpoczęto ich spisywanie i ujmowanie w ramy przewidziane dla nauk ścisłych i stosowanych. Oprócz niekwalifikowanej siły roboczej, przy tworzeniu ceramiki konieczne są kadry dobrze wyszkolonych fachowców, jak również poważne zaplecze organizacyjne i finansowe. Jest też oczywiste, że produkcję omawianego tu rodzaju ceramiki spowodował i określił ruch budowlany na wielką skalę, charakterystyczny dla osiadłych w miastach i dobrze zorganizowanych społeczeństw starożytnych Mezopotamii, Egiptu, a później również Grecji i Rzymu (nie mówiąc o znacznie od nas odleglejszych kulturach Środkowego i Dalekiego Wschodu oraz obu Ameryk). Możliwości takie oraz tego rodzaju potrzeby nie istniały w społecznościach prehistorycznych, nawet w tych, w których dobrze sobie radzono z obróbką kamienia, wznosząc np. dolmeny i menhiry oraz założenia typu Stonehenge w Anglii. Ceramiki budowlanej nie produkowały też społeczności parające się wytopem i obróbką metalu (brązu, żelaza) oraz garncarstwem, będącego – jak się zdaje – podstawą narodzin ceramiki budowlanej wszelkich odmian. Generalnie rzecz ujmując, ceramika budowlana jest więc rzeczywistością historyczną narodzoną w wielkich cywilizacjach starożytności, przez nie rozwiniętą, udoskonaloną, a następnie przekazaną późniejszym cywilizacjom i kulturom. Cegła jako prefabrykat i materiał strategiczny Materiał na wyroby ceramiczne przygotowuje się z odpowiednim wyprzedzeniem: np. glina na cegłę paloną, choć powszechnie dostępna, musi być odchudzona przez dodanie piasku i musi leżakować dwa lata, zanim zostanie przerobiona na cegłę lub dachówkę i wypalona. Odpowiednio przygotowanej glinie nadaje się następnie pożądane kształty i wymiary i wypala (czasem nawet dwukrotnie) w specjalnych piecach. Konstrukcję tych pieców doskonalono wprawdzie przez tysiąclecia, ale już w czasach starożytnych osiągano w nich stałą temperaturę ok 1000°C, a w średniowiecznej Europie nawet 1300°C i więcej. Gotowe też być muszą odpowiednie substancje do barwienia i formy do kształtowania cegły. Ceramiczne fryzy jako okładzina drewnianej struktury świątyni greckiej | Terakotowe motywy dekoracyjne dachów budowli starożytnej Grecji Produkcja ceramiki budowlanej już w zamierzchłych czasach opierała się o zasadę prefabrykacji. Cegłę można więc uważać za pierwszy w dziejach budownictwa materiał prefabrykowany, tj. produkowany zarówno dla potrzeb projektowanych i wznoszonych budowli, jak i takich, których wznoszenia nikt jeszcze nie zaplanował. Wiąże się z tym idea normalizacji wymiarów i innych cech materiału budowlanego. Zwykłe cegły i cegły formowane, płytki podłogowe i flizy fajansowe poszczególnych rodzajów musiały mieć jednakowe wymiary, barwę i trwałość. Z poszczególnych cegielni i warsztatów ceramicznych idea ta rozpowszechniła się na całe państwa: np. na starożytny Rzym, gdzie na dodatek produkcja ceramiki budowlanej (a w szczególności cegły) objęta była monopolem państwowym. Na cegłach rzymskich epoki Cesarstwa można w związku z tym zobaczyć często odciski pieczęci z imionami lub inicjałami imperatorów, pozwalające na ich precyzyjne datowanie. Tego rodzaju stemple właściciela cegielni spotyka się też na cegłach produkowanych w Babilonii, a więc powstałych znacznie wcześniej niż rzymskie. Zjawisko to występowało również sporadycznie w Europie średniowiecznej oraz w XIX i XX wieku (por. np. cegły z cesarskich cegielni przeznaczone do budowy fortyfikacji austriackich, rosyjskich czy pruskich na ziemiach polskich). Proceder ten trwa właściwie po dziś dzień: szanujące się zakłady produkujące cegłę oznaczają swoje produkty znakami firmowymi. Cegła w czasach nowożytnych Wróćmy jednak na chwilę do schyłku czasów starożytnych. Wraz z upadkiem Cesarstwa Zachodniorzymskiego rozpadł się system organizacyjny państwowego przemysłu ceramicznego w całym właściwie państwie. Jednak umiejętność wypału cegły (i produkcji ceramiki budowlanej), jak również idea normalizacji oczywiście przetrwały. Wielkimi centrami produkcji pozostała Italia Północna i Cesarstwo Wschodnie (Bizancjum). Cegłę i ceramikę budowlaną produkowano także w Hiszpanii, Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Wszystko to dało impuls do wspaniałego rozwoju architektury w obrębie cywilizacji śródziemnomorskiej, tj. zarówno w prawosławnym Bizancjum, w świecie islamu, jak i w łacińskiej Europie Zachodniej, w dobie wczesnego i późnego średniowiecza, a następnie w epoce nowożytnej. W miastach średniowiecznej Europy Zachodniej, na ścianach ratusza zainstalowany był często model obowiązującej w danym mieście cegły do wznoszenia murów i dachówki do ich krycia. Ideę normalizacji materiałów budowlanych, w tym także cegły i innych asortymentów ceramiki budowlanej podjęto na wielką skalę w Europie Zachodniej w dobie Oświecenia oraz w XIX wieku, w okresie dynamicznego rozwoju cywilizacyjnego i przemysłowego. Cegła i ceramika dekoracyjna (architektoniczna) stanowią więc istotny element złożonych dziejów cywilizacji ludzkiej, odzwierciedlający jej wzloty i upadki, a przede wszystkim trwający kilka tysiącleci rozwój. Walory estetyczne Stosowanie cegły jako budulca i ceramiki budowlanej jako materiału wykończeniowego daje budowniczym i architektom ogromne możliwości kształtowania formy i wyrazy estetycznego wznoszonych obiektów i zespołów, jakich nie zapewnia np. kamień czy drewno. Warto zwrócić uwagę na te estetyczne cechy. Najważniejsze chyba są możliwości kształtowania szaty kolorystycznej budowli, ich elewacji, wnętrz, podłóg, dachów o zróżnicowanych, intensywnych kolorach i ich przebogatych zestawach, jak również możliwość wykonywania detalu dekoracyjnego o charakterze powtarzalnym. Za przykład mogą tu służyć stosowane z zamiłowaniem w pałacach różnych kultur starożytnej Mezopotamii fryzy ceramiczne (głównie glazurowane). Podobnie po wielu wiekach w cywilizacji islamu na terenach Azji Mniejszej, Mezopotamii, Afryki Północnej czy Hiszpanii szczególnym wzięciem cieszyły się ornamentacje ceramiczne. Stanowiły one swego rodzaju namiastkę dekoracji o charakterze figuralnym, zakazanych przez tę religię. Stosowana na wielką skalę dekoracja ceramiczna umożliwia artykulację budowli i ich części, ukształtowanie ich sylwetek – np. linii dachów. Dzieje się to przez stosowanie w elewacjach zewnętrznych gmachów rzeźb i płaskorzeźb ceramicznych, np. terakotowych, takich np. klasyczne greckie akroteriony. Pozwala na efektowne rozwiązanie obramień otworów, posadzek, schodów i rozmaitych innych elementów. Ceramiczny akroterion zdobiący przyczółek budowli greckiej | Ceglane mury Koloseum i Bazyliki Maksencjusza w Rzymie Na wszystkie wspomniane tu elementy sytuacji nakłada się oczywiście rozwój stylów w architekturze rozmaitych cywilizacji, kultur, epok, szkół a także gusty i zamiłowania budujących, założenia ideowe patronów czy fundatorów, warunki miejscowe w sensie dostępności materiałów i utrwalonej tradycji ich stosowania, poziom technologiczny i konkretne umiejętności warsztatów, mistrzów, architektów. Centra ceramiczne W krótkim artykule nie ma możliwości przedstawienia historii ceramiki budowlanej nawet w zarysie. Niemniej jednak warto zaprezentować najważniejsze „ceramiczne” regiony artystyczne i centra produkcji i zastosowania cegły. Mezopotamia Pierwszym z nich była Mezopotamia. Cegłę (surową) stosowano tam już w czasach prehistorycznych. Świątynie stawiane w Suzie czy Uruk w połowie IV tysiąclecia z cegły suszonej dekorowane były mozaiką z barwnych cegieł, tworzącą wzór Cegła niewypalona (i rzadziej wypalona) była podstawowym materiałem budowlanym Sumeru i Akadu, które to cywilizacje kwitły w okresie XXVII-XXV w. Pewne pojęcie o ich poziomie rozwoju daje świątynia w El-Obeid, charakteryzująca się złożoną artykulacją fasad i wykorzystywaniem techniki inkrustacji w ich zdobieniu. Trzeba jednak stwierdzić, że z czasów tych zachowało się stosunkowo mało konkretnych zabytków. Znacznie więcej przykładów zastosowania cegły znajdujemy w sztuce Asyrii, Nowego Babilonu i Persji. Ceglany Babilon Kopuła świątyni Mirerva Medica w Rzymie Szczytowy punkt rozwoju sztuki asyryjskiej, mającej swe korzenie w III tysiącleciu przypada na I tysiąclecie W jej architekturze pojawiają się bogato dekorowane ceramiką architektoniczną, gigantyczne obronne zespoły pałacowo – świątynne, wznoszone według zasady symetrii osiowej i wyposażane we fryzy i panneaux z glazurowanych płytek. Sąsiadowały one z malowidłami ściennymi, rzeźbami i płaskorzeźbami w kamieniu, wyrobami z metalu itd. Istniały one w Chorsabadzie (Dur-Szarrukin), Til-Barsib, w pałachach Sargona i budownictwie Assurbanipala. Po upadku Asyrii odtworzone zostało państwo babilońskie (VII-VI w Rozkwit budownictwa nastąpił tu za czasów Nabuchodonozora. Miasto Babilon zostało wówczas rozbudowane z ogromnym przepychem, a podstawowym materiałem była tu cegła. Znajdowały się w nim pałace władcy, w tym słynne „wiszące ogrody” legendarnej królowej Semiramidy – jeden z cudów świata starożytnego, ogromny ziggurat o wysokości dochodzącej do 90 m i szereg innych budowli. Całość otoczona była potrójnym rzędem murów z wieżami i bramami. Jedną z nich jest słynna zrekonstruowana Brama Isztar, przez którą do miasta wchodziły procesje. Składały się na nią cztery wieże i łuk środkowy; wszystko pokryte jaskrawą dekoracją z glazurowanej cegły, przedstawiającą realne i fantastyczne zwierzęta oraz tworzącą artykulację i ornament. Staroperskie pałace w Persepolis i w Suzie były również dekorowane ceramiką architektoniczną. Szczególnie wysoki stopień rozwoju osiągnęła ona w okresie panowania dynastii Achmenidów (V w. Najsłynniejszy jest tu fryz w pałacu w Suzie, przedstawiający gwardię królewską uzbrojoną w łuki, włócznie i tarcze; są też złożone z barwnych płytek ceramicznych fantastyczne zwierzęta. Trzeba dodać, że stosowano również dekorację stiukową i inne techniki zdobienia. Architektura i budownictwo Międzyrzecza kontynuowało i rozwijało tradycyjną technikę budowania i zdobienia z wykorzystaniem ceramiki również w epokach późniejszych. Architektura epoki hellenistycznej, budownictwo królestwa Partów (I w. - III w. Sassanidów (lata 226 – 651 a przede wszystkim, począwszy od połowy VII w a skończywszy na naszych czasach budownictwo sakralne, pałacowe i obronne islamu mieszczą się w mniejszym lub większym zakresie w tym nurcie. Architekci ostatniego szacha Iranu czy dyktatora Iraku Saddama Husaina kontynuują pod tym względem dzieło swych poprzedników sprzed wieków i tysiącleci. Grecja Cegłę stosowano również w starożytnej Grecji. Architektura grecka narodziła się i ukształtowała właściwe dla siebie systemy kształtowania formy (porządki architektoniczne) w ramach budownictwa drewnianego. Jednak ceramikę architektoniczną stosowano tu od najdawniejszych czasów, a cegła – zarówno surowa, jak i palona – była również szeroko wykorzystywana jako materiał budowlany, szczególnie w epoce greckiej kolonizacji i podbojów basenu Morza Śródziemnego i obszarów leżących dalej na wschód, mających własne tradycje stosowania ceramiki architektonicznej. Ważną rolę odgrywa tu ceramika dekoracyjna z terakoty oraz pokrycia dachowe: greckie dachówki ceramiczne różnych odmian, dekoracyjne formy ceramiczne doświetlające poddasza i odprowadzające wodę opadową z dachu, narożne i szczytowe akroteriony, partie fryzów palmetowych i in. Zdobiono nimi budowle drewniane i murowane z kamienia. Znajduje się je w ramach wykopalisk archeologicznych w Grecji, Azji Mniejszej, Italii, Sycylii itd. Oprócz tego produkowana była masowo płaska cegła służąca do wznoszenia murów. Upraszczając nieco zagadnienie pisał o tym cytowany już wyżej rzymski teoretyk architektury Witruwiusz (ks. II, rozdz. 3): Wyrabia się trzy rodzaje cegieł: jeden, zwany po grecku lidyjskim, jest w użyciu u nas [tj. w Rzymie]; są to cegły na półtorej stopy długie a na stopę szerokie. Pozostałych dwóch używają w budownictwie Grecy. Jeden z nich nazywa się /.../ pentadoron, drugi – tetradoron. Wyrazem doron Grecy oznaczają dłoń /.../. Budowle publiczne buduje się z cegieł pięciodłoniowych /.../, prywatne z czterodłoniowych /.../. Obok tych cegieł wyrabia się półcegły /.../. Dalej opisane zostały sposoby wiązania przedstawionej powyżej cegły. Znakomite dziedzictwo greckiej ceramiki budowlanej miało znaleźć swój dalszy ciąg w czasach rzymskich oraz w architekturze bizantyjskiej i postbizantyjskiej, której tradycja przekazywana w ramach prawosławia przeżyła cesarstwo wschodnie, ostatecznie podbite przez Turków w r. 1453 i była konstytuowana po wiek XIX i XX w krajach, gdzie do dziś istnieje Kościół Grecki. Rzym cegłą stał Kościół S. Ambrogio w Mediolanie - detal ceglany Kościół kartuzów w Ferrarze, fragment dekoracji architektonicznej Ogromną rolę odegrała cegła w Rzymie. Jak już wspomniano, jej produkcja była domeną państwa, w związku z czym rozwinęła się państwowa idea normalizacji. Kwestia ta regulowana była przez rozmaite akty prawne. Inwestujący i budujący na gigantyczną skalę Rzymianie stosowali zarówno dla celów konstrukcyjnych cegłę, jak i szeroki asortyment rur oraz innych tego rodzaju wyrobów, nie stroniąc od ceramiki architektonicznej odziedziczonej po Grekach. Dwa tysiące lat temu prawidłowo oceniano walory tego rodzaju produktów. Witruwiusz pisał o wodociągach z rur ceramicznych, że mają różne zalety (w stosunku do wykonanych z ołowiu; ks. VIII, rozdz. 6): Przede wszystkim w razie uszkodzenia każdy może ją naprawić. Ponadto woda z rur glinianych jest znacznie zdrowsza niż z rur ołowianych /.../ jeśli więc chcemy mieć zdrową wodę /.../ należy ją jak najrzadziej sprowadzać wodociągami z ołowiu. Cegła – w formie płaskich kwadratowych płyt, ich połówek, ćwiartek oraz odpowiednich kształtek w formie koła, pół- i ćwierćkoła występowała samodzielnie, jak również w połączeniu z kamieniami o rozmaitych formatach czy z betonem (z naturalnego cementu). Wykonywano z niej mury, arkatury, sklepienia lub ich części i łuki odciążające w murach, np. kamiennych. Mogła być eksponowana w murze lub nie; wtedy była przykrywana okładziną kamienną, sztucznym kamieniem, tynkami, mozaikami, malowidłami etc. Właśnie umiejętności łączenia różnych materiałów i technik zawdzięcza architektura rzymska w poszczególnych obiektach i realizacjach swoje gigantyczne rozmiary, techniczną perfekcję i estetyczne zróżnicowanie. Można powiedzieć, że pospołu z rozmaitymi marmurami i trawertynem ukształtowała ona oblicze rzymskich miast i oczywiście samego Wiecznego Miasta. Znaczenie tego rodzaju założeń materiałowo-technicznych w pełni docenił cytowany już kilkakrotnie Witruwiusz (ks. II, rozdz. 8): /.../ nie sądzę, żeby należało ganić budowle z cegieł byleby były dobrze Mimo to lud rzymski nie powinien wznosić w Rzymie budowli z cegieł /.../. Prawa państwowe nie pozwalają na miejscach publicznych stawiać grubszych murów niż na półtorej stopy /.../. Otóż mury zbudowane na grubość /.../ tylko jednej cegły /.../ nie mogą utrzymać więcej niż jedną kondygnację. Przy tak wielkim jednak znaczeniu Rzymu i ogromnej liczbie jego ludności trzeba dostarczyć wielkiej ilości mieszkań. /.../ rzecz sama zmusiła do szukania pomocy w wysokości budowli. Przeto przy pomocy kamiennych filarów, murów z palonej cegły i ścian z kamienia łupanego wznosi się wysokie gmachy, które podzielone na liczne kondygnacje pozwalają na budowę górnych pięter z widokiem na miasto, ku wielkiemu pożytkowi mieszkańców. Ceglane były konstrukcyjne partie murów – w tym łuki – Koloseum (78-80 i starszej o dwa i pół stulecia Bazyliki Maksencjusza na Forum Romanum (306-312 Nieco inaczej rozwiązano dziesięcioboczny korpus i wyniosłą kopułę nimfeum ogrodów Licyniusza Lukullusa (tzw. świątynia Minerva Medica), wzniesiony w III w. z cegły i betonu. Jego forma miała zresztą znaczenie dla dalszego rozwoju architektury aż po czasy bizantyjskie. Z cegły i betonu są też słynne mury obronne cesarza Aureliana w Rzymie z lat 270-275 Liczyły one 17 km długości przy potężnej wysokości 10-15 m i grubości 1,2 m. Cegła służyła do budowy akweduktów rzymskich i mostów, domów mieszkalnych, willi i pałaców, świątyń najrozmaitszych bogów i mauzoleów, gmachów sądowych i koszar, murów obronnych i twierdz, term, stadionów i cyrków na całym obszarze Imperium Romanum. W swoim czasie zaczęto jej używać do budowy bazylik, martyrionów, baptysteriów chrześcijańskich, należących do architektury późnoantycznej; przykładem mury kościoła Santa Pudenzjana w Rzymie. Renesansowy Kościół Kartuzów w Ferrarze Bizancjum Po upadku cesarstwa na zachodzie i po okrzepnięciu w nowych realiach na wschodzie (Bizancjum), technika budowania w cegle była wciąż żywa. Wznoszono z niej kopułowe kościoły Konstantynopola, mury, budowle prywatne i publiczne oraz rozmaite urządzenia. Technika łączenia kamienia z płaską, rzymską w genezie cegłą, dotarła na Ruś i na Bałkany. Z kolei w łacińskiej Italii w różnych okresach działali budowniczowie ze wschodu, co sprzyjało wymianie doświadczeń. Szczyt fasady katedry w Roskilde, Dania Podobnie jak wcześniej w ramach architektury wczesnochrześcijańskiej, tak i w Bizancjum (ale również w kościele łacińskim) materiał budowlany zyskiwał znaczenie symboliczne. Symbolizm ten stał się szczególnie wyrazisty w epoce dojrzałego średniowiecza. Każdy kamień (w tym również cegła) w murze kościoła, będącego obrazem Kościoła Chrystusowego, oznaczał chrześcijanina. Tego rodzaju interpretacje powodowały, że do materiału przeznaczonego na budowę świątyń podchodzono z powagą i szacunkiem. Ceramika w islamie W wieku VII, VIII i IX, wraz z błyskawiczną ekspansją islamu na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, w Hiszpanii i na Sycylii również i tam rozkwitła ceramika budowlana i zdobnicza. Jej dekoracyjność i zróżnicowanie nie miało sobie równych. Wykorzystywano tu odziedziczoną po starożytnych budowniczych umiejętność wznoszenia kopuł i łuków. Było to tym łatwiejsze, że do wznoszenia swych budowli Arabowie zatrudniali Koptów, Greków, Persów, Syryjczyków, czyli specjalistów różnych narodów, religii, ras i kultur, nie zwracając większej uwagi na sprawy ich przekonań. Na tym obszarze narodziła się w pewnym momencie koncepcja prefabrykowanych w elementach wsporników (pendentywy) i sklepień stalaktytowych, wykonywanych według podobnej zasady z różnych materiałów, z cegły stosunkowo najrzadziej. Na terenie Hiszpanii kwitła technika azulejos – glazurowanej cegły, produkowanej w celu zdobienia fasad budowli wznoszonych w stylu Mudejar (X-XVI w.). Również elewacje zewnętrzne i wnętrza budowli takich jak pałac Alhambra w Grenadzie, meczety Bagdadu, Damaszku, Kairu, Kordoby, a później także Konyi (Ikonium), Stambułu, Bursy, Adrianopola, gmachy publiczne: karwanseraje, bazary, cysterny, wodociągi wznoszone były i dekorowane z wykorzystaniem materiału ceramicznego. Karol Wielki „ceglasty” Gotycka cegła palcówka (egzemplarz uszkodzony w fazie suszenia, lecz wypalony i wykorzystany) Mur z cegieł z dekoracją zendrówkową, opactwo cysterskie w Mogile pod Krakowem Średniowieczna Europa korzystała również z cegły. O jej zaletach pisał np. filozof Izydor z Sewilii i mnich Raban, żyjący za czasów Karola Wielkiego. Przechowana na terenie Italii Północnej (głównie w Lombardii) umiejętność produkcji ceramiki budowlanej stała się jedną z podstaw wielkiego ruchu budowlanego w ramach próby odnowienia Cesarstwa Rzymskiego, podjętej przez Karola Wielkiego. Wyrazy tych dążeń widać było także w kolejnej próbie za czasów cesarzy Ottonów (dynastii saskiej). Niemniej jednak stwierdzić należy, że wielkie czasy cegły nadeszły dopiero w wieku XII i następnych, wraz z rozwojem architektury romańskiej i gotyckiej. Kamień lub cegła Cegła była podstawowym materiałem budowlanym na terenach płaskich, ubogich w kamień. Na pierwszym miejscu wymienić trzeba północną Italię, gdzie istniała właściwie „od zawsze”, oraz wybrzeża Bałtyku, gdzie na większą skalę objawiła się w XII wieku i później. Katedry, kościoły parafialne i założenia klasztorne, pałace miejskie, mury i zamki, mosty i bramy w Mediolanie, Pawii, Wenecji, Kremonie, Bolonii, Vincezy, Ferrarze, Weronie (ale również Rzymie czy Neapolu), wznoszone były z cegły lub z jej znacznym udziałem. To samo dotyczy zresztą również epoki nowożytnej. Funkcjonowały wtedy wielkie cegielnie miejskie i klasztorne, dostarczające materiału budowlanego i zdobniczego najwyższej jakości. Technikę budowania i zdobienia z użyciem materiałów ceramicznych „roznosili” po Europie strycharze i architekci z Północnych Włoch oraz budowniczowie klasztorni, przede wszystkim cystersi – wielcy budowniczowie dojrzałego średniowiecza. Ci ostatni doskonale potrafili łączyć ją harmonijnie z kamieniem. Architektura zakonów żebraczych: dominikanów i franciszkanów, czy to w Italii, Polsce, w Niemczech czy na Litwie jest w poważnej mierze ceglana. Wystarczy przytoczyć II Santo – bazylikę Św. Antoniego w Padwie, Satna Maria dei Frari w Wenecji, kościoły dominikańskie w Krakowie, Sandomierzu czy Wrocławiu. Od budowniczych klasztornych technika ceglana przechodzi bezpośrednio na fary miejskie i inne budowle. Są wśród nich np. trzynastowieczna katedra w duńskim Roskilde i we Wrocławiu oraz czternastowieczna katedra poznańska, chociaż akurat ceglane katedry są raczej wyjątkiem. Z czasem w Europie pojawiła się również, popularna szczególnie od XV w., technika zwana u nas pruskim murem. Cegła stanowiła tu wypełnienie konstrukcji szkieletowej. Brama Krakowska w Lublinie | Dziedziniec Collegium Maius w Krakowie 1 Po wiekach o produkcji takiej cegły pisał w swym traktacie o architekturze Marcus Vitruvius Pollo (Witruwiusz, ks. II rozdz. 8): Cegły trzeba wyrabiać z białawej gliny kredowej albo z czerwonej albo ze spoistej gliny piaszczystej. /..../ Wyrabiać zaś trzeba cegły na wiosnę albo w jesieni aby równomiernie wysychały/.../. Najprzydatniejsze jednak będą przygotowane na dwa lata wcześniej, przed upływem tego czasu nie mogą bowiem wyschnąć dostatecznie /.../. Od czasów sumeryjskich nic się pod tym względem nie zmieniło do dziś 2 Jak wynika z dalszego wykładu autor miał tu na myśli cegłę surową.

materiał który często wykorzystywano do budowy zamków